αγροτική νομοθεσία

Το σύνολο των νομικών κανόνων που ρυθμίζουν κυρίως θέματα εποικισμού ή αποκατάστασης ακτημόνων ή προσφύγων με την παραχώρηση κτημάτων του δημοσίου ή την αναγκαστική απαλλοτρίωση κτημάτων που ανήκουν σε διάφορα φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Η α.ν. συνδέεται στενά με τις διάφορες φάσεις του αγροτικού ζητήματος, αποτελώντας συνάμα και την τυπική νομοθετική τους έκφραση. Θα πρέπει, ωστόσο, να σημειωθεί πως πολλά σχετικά νομοθετήματα συναντούσαν σημαντικές δυσκολίες στην πράξη ή και έμεναν τελείως ανεφάρμοστα. Το τελευταίο συνέβη με τα πρώτα μετά την απελευθέρωση νομοθετήματα, τα σχετικά με την αποκατάσταση ακτημόνων γεωργών, όπως ήταν o νόμος του 1835 και ο νόμος του 1848, ο οποίος προέβλεπε την παραχώρηση ενός στρέμματος εθνικής γης σε κάθε γεωργό. Καλύτερη τύχη είχε το νομοθέτημα του 1871, με το οποίο μοιράστηκαν δυόμισι εκατ. στρέμματα σε ακτήμονες χωρικούς. Αντίθετα, η προσπάθεια του Χ. Τρικούπη με τον νόμο του 1890, για την εξαγορά με ευνοϊκούς όρους τσιφλικιών από τους κολίγους τους, δεν πέτυχε. Η δημοσίευση, στα επόμενα χρόνια, νομοθετημάτων (1907, 1912) που αποσκοπούσαν στη διανομή περιορισμένου αριθμού κτημάτων, δεν άλλαξαν τη συνολική εικόνα της α.ν. Πρώτο σημαντικό βήμα έγινε το 1917 με τους νόμους που έθεσε σε ισχύ η επαναστατική κυβέρνηση Θεσσαλονίκης για την περιφέρεια της δικαιοδοσίας της και οι οποίοι επεκτάθηκαν αργότερα σε όλη την Ελλάδα. Με τη Μικρασιατική καταστροφή (1922) και την έλευση στην Ελλάδα ενός και πλέον εκατομμυρίου προσφύγων, έγινε αναγκαία η λήψη ριζοσπαστικών μέτρων: η αναγκαστική απαλλοτρίωση επεκτάθηκε και στη μέση έγγεια ιδιοκτησία, καταργήθηκε η μερική καταβολή της αποζημίωσης σε χρήμα και επετράπη η καταβολή της αποζημίωσης μετά την απαλλοτρίωση, παρά τη σαφώς αντίθετη συνταγματική διάταξη (1923, 1924 και 1925). Ακολούθησαν οι κωδικοποιήσεις των ετών 1926, 1932, 1935 και 1941, οι οποίες κατέληξαν στο Β.Δ. 29-10/6-12-1949 Περί κωδικοποιήσεως των αγροτικών νόμων. Σήμερα στη χώρα μας, η α.ν. είναι εναρμονισμένη με αυτήν των υπολοίπων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.